Για τον Κυριο Κωστα Σοφοκλεους (το "κυριος" του ανηκει και μετ'θανατον)

Εξ Αφορμής
Έτσι όπως το κόμμα τον προσπερνά…
| Εκτύπωση | 27/08/2010 | Με τον Μάριο Δημητρίου


Με ένα μονόστηλο πέρασε στην εφημερίδα του κόμματος η αγγελία της κηδείας του Κώστα Σοφοκλέους. Με εκατόν εβδομήντα λέξεις, ακριβώς. Περιλαμβανομένου του τίτλου: «Στερνό αντίο στον Κ. Σοφοκλέους».

Τσιγκουνεύτηκαν ακόμα και να γράψουν ολογράφως το μικρό του όνομα. Για να κερδίσουν χώρο και να υποβαθμίσουν ακόμα περισσότερο το γεγονός. Και τον άνθρωπο.

«Στερνό αντίο στον Κ. Σοφοκλέους». Όχι «στον Κώστα Σοφοκλέους», που θα έδινε στον τίτλο της είδησης μια πιο προσωπική αύρα. Ίσως πιο τρυφερή. Πιο οικεία.

Δεν μπορούν να τον αγνοήσουν εντελώς, γιατί στο κάτω-κάτω «είχε στο κόμμα 35 χρόνια έμμισθης σκληρής δουλειάς χωρίς ωράριο», όπως το διατύπωσε στον επικήδειό του ο Μιχάλης Παπαπέτρου.

Όμως τον κρατούν μακριά τους και αναφέρονται σε αυτόν ψυχρά, ξερά, άψυχα, όπως θα έκαναν μιαν αγγαρεία, με το ζόρι, γιατί ήταν ένας από αυτούς που είχαν δική τους άποψη και την έλεγαν φωναχτά.

Εδώ και είκοσι χρόνια δεν ήταν «δικός» τους ο Κώστας Σοφοκλέους. Δεν συμμορφώθηκε. Έτσι, από σημαντικός, έγινε ασήμαντος. Από μεγάλος, έγινε μικρός. Από γνωστός, έγινε άγνωστος. Από επώνυμος, έγινε ανώνυμος. Από Κώστας, έγινε Κ, τουλάχιστον στον τίτλο της αγγελίας του θανάτου του.

Δεν του έδωσαν ούτε το χώρο που δίνουν στους θανάτους «λαϊκών αγωνιστών» της γειτονιάς - ανθρώπων που έχουν δικαίωμα στο σεβασμό όπως ο καθένας, αλλά που δεν είχαν στο κόμμα και στο κίνημα τη δική του τεράστια και πολύχρονη προσφορά από θέση εξουσίας.

Πήραν αποσπάσματα από το βιογραφικό που έδωσε η οικογένεια, αφαίρεσαν οτιδήποτε περιείχε κριτική για τη συμπεριφορά του κόμματος απέναντί του, πέταξαν το ζουμί, πέταξαν την ψυχή, πέταξαν την ουσία και κράτησαν ένα σκελετωμένο κουφάρι από ανώδυνες, γι’ αυτούς, πληροφορίες. Έγραψαν τα εξής στην είδησή τους:

«Κηδεύτηκε το απόγευμα χθες, από τον καθεδρικό ναό του Αγίου Θεοδώρου στην Πάφο, ο πολιτικός και συγγραφέας Κώστας Σοφοκλέους, ο οποίος απεβίωσε σε ηλικία 85 ετών, χτυπημένος από τη νόσο του καρκίνου. Ο Κώστας Σοφοκλέους ήταν απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Λένιν Ίντιζετ στην Ουγγαρία, παρασημοφορημένος βετεράνος του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου και ένας από τους πρωτεργάτες του αριστερού κινήματος στην Κύπρο. Συνελήφθη από τους Άγγλους για τον αγώνα του ενάντια στην αποικιοκρατία. Διετέλεσε επίσης μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ και επαρχιακός οργανωτικός Γραμματέας Πάφου.

Το 1990 αποχώρησε από το κόμμα και ίδρυσε με άλλους ομοϊδεάτες του το ΑΔΗΣΟΚ. Από το συγγραφικό του έργο ξεχωρίζει το δίτομο βιβλίο «Πάλη για την Ελευθερία», ενώ με τα άρθρα του στον κυπριακό Τύπο, έδινε για χρόνια το δικό του στίγμα στην πολιτική ζωή της Κύπρου. Στην κηδεία του παρέστησαν και κατέθεσαν στεφάνια ο Ε.Γ. του ΑΚΕΛ Χ. Κυριακίδης και ο δήμαρχος Γεροσκήπου, οι οποίοι και κατέθεσαν στεφάνια εκ μέρους του Γ.Γ. του ΑΚΕΛ Α. Κυπριανού και του δημάρχου Λεμεσού».

Βεβαίως, στην κηδεία του Κώστα Σοφοκλέους παρέστησαν και κατέθεσαν στεφάνια στελέχη και εκπρόσωποι όλων των κομμάτων (ένδειξη της μεγάλης εκτίμησης και της πλατιάς αναγνώρισης που είχε στο σύνολο του πολιτικού κόσμου) και όχι μόνο του ΑΚΕΛ, όπως παραπλανητικά αποφεύγει να αναφέρει η είδηση.

Και βεβαίως αυτή η είδηση περιγράφει περισσότερο το κόμμα και λιγότερο τον Κώστα Σοφοκλέους, έτσι όπως το κόμμα τον προσπερνά, αυτή την τελευταία μέρα του στον κόσμο.

Έτσι όπως το κόμμα τον προσπερνά, αποφεύγοντας να τον κοιτάξει στα μάτια.

mardaf@hotmail.co.uk






Ο ιδεολόγος που δεν είχε δογματικές παρωπίδες
| Εκτύπωση | 27/08/2010 | Του Μάριου Δημητρίου



Την τραυματική για το ΑΚΕΛ περίοδο της πολιτικής και ιδεολογικής σύγκρουσης του 1990 που οδήγησε σε εκδίωξη ή εξαναγκασμό σε παραίτηση, κορυφαίων στελεχών του, «επανέφερε» αναπόφευκτα ο θάνατος του εκλεκτού πολιτικού συγγραφέα Κώστα Σοφοκλέους, ενός από τα στελέχη εκείνα και από τους μετέπειτα ιδρυτές του ΑΔΗΣΟΚ και των ΕΔΗ.

Αποφεύγοντας την αγκύλωση

Όπως είναι γνωστόν, ο Κ. Σοφοκλέους πέθανε από καρκίνο στα 85 του χρόνια προχθές Τετάρτη και τάφηκε την ίδια μέρα στην Πάφο. Στην ανακοίνωση του θανάτου του και στο βιογραφικό του σημείωμα συμπεριλήφθηκε η αναφορά ότι «το 1990 διαφωνώντας με τις απολυταρχικές τάσεις της ηγεσίας του ΑΚΕΛ, αποχώρησε από το κόμμα και ίδρυσε με άλλους ομοϊδεάτες του, το ΑΔΗΣΟΚ».

Εκτενή περιγραφή της ζωής του Κώστα Σοφοκλέους εκείνη την τρικυμιώδη για το κόμμα, περίοδο, έκανε στον επικήδειο που εκφώνησε εκ μέρους των φίλων και των συναγωνιστών του, ο δικηγόρος και πολιτικός Μιχάλης Παπαπέτρου, που τόνισε γι’ αυτόν ότι «στην πολιτική του δράση, αλλά και στη συγγραφική του δουλειά κατάφερε να αποφύγει την αγκύλωση και τον περιορισμό της σκέψης και της γνώσης».

(Eπικηδείους εκφώνησαν επίσης η Βαλεντίνα Σοφοκλέους εκ μέρους της οικογένειας, ο δήμαρχος Πάφου Σάββας Βέργας, ο Θεόδωρος Σοφοκλή, βετεράνος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και συμπολεμιστής του Σοφοκλέους και ο Κυριάκος Κυριάκου, κοινοτάρχης Κονιών, γενέτειρας του θανόντος).

Στην πάντα, το προσωπικό συμφέρον

«Από το 1956 μέχρι το 1990 ήταν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ, όταν μαζί με 13 άλλα στελέχη της Κεντρικής Επιτροπής εξαναγκάστηκαν σε παραίτηση στα πλαίσια της πολιτικής και της ιδεολογικής κρίσης που είχε τότε ξεσπάσει στο ΑΚΕΛ», είπε για το θανόντα ο Μ. Παπαπέτρου και συνέχισε:

«Μετά από 35 χρόνια έμμισθης σκληρής δουλειάς στο ΑΚΕΛ χωρίς ωράριο, σε μια ηλικία που οι άνθρωποι σκέφτονταν τη σύνταξή τους, την ξεκούραση και τη χαρά οικογενειακής θαλπωρής, ο Κώστας Σοφοκλέους έθεσε, για μια ακόμα φορά στη ζωή του, το προσωπικό του συμφέρον και τους προσωπικούς υπολογισμούς στην πάντα. Θα μπορούσε, όπως πολλοί άλλοι, να σιωπήσει, να συμβιβαστεί και να καρπωθεί, λίγους μήνες μετά το Γενάρη του 1990, την κομματική σύνταξη, απόρροια της 35χρονης έμμισθης προσφοράς του. Ο Κώστας, όμως, δεν συμβιβάστηκε. Για μια ακόμα φορά έθεσε τις αρχές και την ιδεολογία του πάνω από το προσωπικό συμφέρον. Γιατί για τον Κώστα Σοφοκλέους το όραμα μιας αριστερής δημοκρατικής ιδεολογίας, μακριά από δόγματα και αφορισμούς, μιας ιδεολογίας που δεν θα κήρυσσε την απόλυτη αλήθεια και την ιδεολογική ισοπέδωση και θα σεβόταν την αντίθετη άποψη, αποτελούσε επιλογή ζωής για την οποία δεν ήταν έτοιμος να συμβιβαστεί με τίποτε.

Τα έσβησε, λοιπόν, όλα. Και συντάξεις και υστεροφημία και βόλεμα. Και πορεύτηκε στο δρόμο της αξιοπρέπειας και της τιμής.

Σχέδια μέχρι το τέλος

Ο Κώστας Σοφοκλέους πρωτοστάτησε στην ίδρυση του ΑΔΗΣΟΚ, του οποίου ήταν ηγετικό στέλεχος και στη συνέχεια των Ενωμένων Δημοκρατών, μετά την συνένωση των κομμάτων του χώρου. Υπήρξε μέχρι το τέλος συνεπής αγωνιστής. Όταν τον Ιούλη, τον επισκέφθηκα στο Ογκολογικό και ενώ ήδη στη Βαλεντίνα είχε εξομολογηθεί ότι φτάνει το τέλος, μου ανέπτυσσε τα σχέδιά του για συγγραφή νέου βιβλίου. Γι΄ αυτό, μου είπε, δεν μπορούσε να μου δανείσει ένα βιβλίο που του ζήτησα, γιατί το χρειαζόταν για την προετοιμασία του νέου βιβλίου».

Οι ρίζες του επαναστατικού χαρακτήρα

Ο Μιχάλης Παπαπέτρου παρέθεσε και κάποια βιογραφικά στοιχεία που διαμόρφωσαν την πολιτική και πνευματική προσωπικότητα του Κώστα Σοφοκλέους. Είπε, μεταξύ άλλων, ότι ο Σοφοκλέους γεννήθηκε το 1925 στα Κονιά της Πάφου. Η οικογένειά του, μια πολύτεκνη αγροτική οικογένεια της εποχής, τον μεγάλωσε με αυστηρές αρχές και στερήσεις, που γρήγορα, σε συνδυασμό με τον επαναστατικό του χαρακτήρα, διαμόρφωσαν τον ιδεολογικό του προσανατολισμό. Το καλοκαίρι του 1943 κατατάχθηκε στο Κυπριακό Σύνταγμα για να πολεμήσει το φασισμό και το ναζισμό. Το 1949, μαζί με άλλους, μεταβαίνει στην Ουγγαρία με σκοπό να καταταγεί στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου στην Ελλάδα, όμως οι εξελίξεις στο πολεμικό πεδίο και η κατάρρευση του μετώπου ματαίωσε την προώθησά τους στα ελληνικά βουνά. Στην Ουγγαρία φοίτησε για 4 χρόνια στο Ινστιτούτο Λένιν της Βουδαπέστης και πήρε πτυχίο στην ιστορία της φιλοσοφίας.

Οι άνθρωποι που βοήθησε του έδωσαν μια κλοτσιά…

Ρωτήσαμε τη Βαλεντίνα Σοφοκλέους, γιατί στην ανακοίνωση του θανάτου του πατέρα της υπογραμμίστηκε το στοιχείο του απολυταρχισμού στο ΑΚΕΛ.

-Παρά το ότι ο πατέρας μου ήταν στο κόμμα για πολλά χρόνια, δεν μπορούσε να μπει σε στεγανά.

-Ποια ήταν η στάση του ΑΚΕΛ απέναντί του, μετά την παραίτησή του;

-Κοιτάξτε, δεν θέλω να διαμορφωθεί ένα αντιακελικό κείμενο, δεν έχω τίποτε εναντίον του κόσμου του ΑΚΕΛ, δεν μας έβλαψαν σε τίποτε. Ο πατέρας μου δεν ήταν αντιακελικός, ήταν όμως ενάντια στην ηγεσία του ΑΚΕΛ, η οποία δεν συμπεριφέρθηκε καλά σε κανέναν από όσους διαφώνησαν. Ήταν πολύ τολμηρός ο πατέρας μου να δώσει παραίτηση, διότι δεν άντεχε το δογματισμό του ΑΚΕΛ. Και η στάση της ηγεσίας του κόμματος απέναντί του ήταν απαράδεκτη. Για να φανταστείτε, δεν του έδωσαν ούτε το εφάπαξ του. Ήταν 65 χρονών και σε εκείνη την ηλικία που χρειαζόταν να ξεκουραστεί μετά από τόσα χρόνια δουλειάς, εκείνη ακριβώς τη στιγμή, οι άνθρωποι που τους βοήθησε και ήταν μαζί στο αριστερό κίνημα, του έδωσαν μια κλοτσιά. Όμως ο πατέρας μου ήξερε ότι θα του συμπεριφερθούν με αυτό τον τρόπο, οπότε δεν δείλιασε να πει την άποψή του και να δώσει και την παραίτησή του. Γι’ αυτό ήταν ωραίος, γιατί ήξερε, αλλά δεν μπορούσε να συμβιβαστεί.

-Τι δεν του άρεσε στο κόμμα;

-Δεν του άρεσε η έλλειψη δημοκρατίας. Ήταν αριστερός ιδεολόγος, αλλά χωρίς παρωπίδες. Συγκρατώ μια φράση του ότι «οι άνθρωποι κρίνονται από τα έργα τους, από τις πράξεις τους, αλλά και από την ανθρωπιά τους», κι αυτό μας έμαθε.

-Ήρθαν άνθρωποι του ΑΚΕΛ στην κηδεία;

-Ναι, το κόμμα εκπροσώπησε ο βουλευτής Πάφου Ανδρέας Φακοντής. Πρέπει να τονίσω ότι ήρθαν εκπρόσωποι όλων των κομμάτων και τους ευχαριστούμε. Προσωπικά εκτίμησα πολύ το Νίκο Αναστασιάδη γιατί στην κηδεία παρέστη και ο βουλευτής του κόμματος στην Πάφο, αλλά και ο ίδιος ο αντιπρόεδρος Αβέρωφ Νεοφύτου, που γι’ αυτόν το σκοπό διέκοψε τη συμμετοχή του στο Συνέδριο Αποδήμων στη Λευκωσία και ήρθε στην Πάφο.

-Τι ήταν για σένα ο πατέρας σου;

-Εκτός από πατέρας, για μένα ήταν φίλος, αδελφός, γκουρού, ο φάρος μου, ο λεβέντης μου. Ήταν φιλοσοφημένος, προχωρημένος, προοδευτικός και κοσμοπολίτης, γιατί έζησε στο εξωτερικό, έκανε φίλους πέρα από την Κύπρο -και ήταν και κομψός με τις γυναίκες, γι’ αυτό εξάλλου είχε και πολύ ωραία γυναίκα. (Τη μητέρα μου τη χάσαμε πριν από 11 χρόνια, επίσης από καρκίνο) κι έκανε και ωραίες κόρες…

Άντρος Κυπριανού: «Είχαμε καλή προσωπική σχέση»

Ο Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ Άντρος Κυπριανού δεν ήταν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος το 1990, όταν υπήρξε η σύγκρουση και παραιτήθηκε ο Σοφοκλέους με τους άλλους. Μάλιστα, όπως μας είπε, εκείνη την περίοδο δεν τον γνώριζε καν, προσωπικά.

«Είχα μια καλή προσωπική σχέση με τον Κώστα Σοφοκλέους, τον οποίο γνώρισα μετά που έφυγε από το ΑΚΕΛ, κυρίως τα τελευταία τρία χρόνια.

Την πρώτη φορά μου τηλεφώνησε ο ίδιος και συναντηθήκαμε στο σπίτι του».

-Τι ήταν για σένα ως πολιτικός και άνθρωπος;

-Όταν τον γνώρισα, διαπίστωσα ότι ήταν μαχητής της ζωής, δεν ήθελε να μπει στο περιθώριο της ζωής, παρά την ηλικία του. Μέχρι πριν από λίγες βδομάδες ήταν παρών σε συγκέντρωσή μας στην Πάφο. Πίστευε σε κάποιες αρχές και ήταν παθιασμένος για αυτές και άσχετα αν συμφωνείς ή διαφωνείς μαζί του, θα πρέπει να του το αναγνωρίσεις αυτό. Το μεγάλο του πάθος, η έγνοια και η αγωνία του ήταν να λυθεί το Κυπριακό και ήταν το θέμα που πάντα συζητούσε μαζί μου.

-Στην ανακοίνωση του θανάτου του, χθες, υπήρχε η φράση ότι «διαφώνησε με τις απολυταρχικές τάσεις της ηγεσίας του ΑΚΕΛ, αποχώρησε από το κόμμα και ίδρυσε με άλλους, το ΑΔΗΣΟΚ». Πώς τη σχολιάζεις;

-Διαφωνώ με τον ισχυρισμό του συντάκτη της ανακοίνωσης, ότι το ΑΚΕΛ έχει απολυταρχικές τάσεις.

-Πιστεύεις θα μπορούσε να αποφευχθεί η διαφωνία του Κώστα Σοφοκλέους και των άλλων και η σύγκρουση που ακολούθησε τότε;

-Δεν μπορείς σήμερα να σχολιάζεις γεγονότα του παρελθόντος, με τα δεδομένα του σήμερα. Το καθετί πρέπει να το βλέπεις με τα δεδομένα της τότε εποχής, διαφορετικά κινδυνεύεις να κάνεις μεγάλο λάθος.

-Οι διαφωνίες τους είχαν να κάνουν με έντονα ιδεολογικά ζητήματα, έτσι δεν είναι;

-Δεν θα συμφωνήσω μαζί σου. Έτσι παρουσιάστηκαν. Ναι, υπήρχαν διαφωνίες και διαφορετικές εκτιμήσεις και για τη Σοβιετική Ένωση και για το ρόλο που διαδραμάτισαν και οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Αυτά υπήρχαν πάντα, δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά. Και σας πληροφορώ ότι αυτές οι διαφορετικές απόψεις υπάρχουν. Λέω ότι αν πάρεις τα 105 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ και ρωτήσεις την άποψή τους για ζητήματα τέτοιας υφής, θα διαπιστώσεις ότι έχουν διαφορετικές απόψεις μεταξύ τους, πάνω σε κάποια ζητήματα. Το θέμα είναι ότι τότε, εκείνο που είχε μεσολαβήσει και προκάλεσε την έντονη αντιπαράθεση, ήταν η εκλογή του Δημήτρη Χριστόφια στο πόστο του Γενικού Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής. Κάποιοι δεν είχαν ικανοποιηθεί, διαπίστωναν ότι δεν περνούσε η δική τους πολιτική άποψη στο ΑΚΕΛ και έκαναν εκείνα που έκαναν.

-Δεν είχε σχέση με ιδεολογικές διαφορές η σύγκρουση;

-Θα ήταν ψέμα αν έλεγα ότι δεν υπήρχε το ιδεολογικό στοιχείο στη σύγκρουση. Όμως η αντιπαράθεση επιτάθηκε από το γεγονός ότι είχε εκλεγεί ένας νέος άνθρωπος ως Γενικός Γραμματέας και δεν εκλέγηκε κάποιος πιο παλιός. Κάποιοι από τους παλιούς θεωρούσαν ότι δικαιούνταν αυτό το πόστο και ότι θα επέβαλλαν μια διαφορετική γραμμή στο κόμμα.

-Από το οικογενειακό περιβάλλον του Κώστα Σοφοκλέους αναφέρεται ότι η ηγεσία του κόμματος συμπεριφέρθηκε σκληρά σε αυτόν, λόγω της διαφωνίας και της παραίτησής του. Μας είπαν ακόμα ότι το κόμμα δεν του έδωσε καν το εφάπαξ του.

-Ειλικρινά δεν πιστεύω ότι δεν του έδωσαν το εφάπαξ, πρέπει να του το έχουν δώσει.