Το εμπόριο της πράσινης γραμμής χρειάζεται πολιτική ενθάρρυνση - έρευνα

Για την ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ των δυο κοινοτήτων απαιτείται η ουσιαστική ενθάρρυνση από τους πολιτικούς ηγέτες και τους οικονομικούς παράγοντες του τόπου, έτσι ώστε τα άτομα να τολμήσουν να συναλλαγούν και να συνεργαστούν με άτομα από την άλλη πλευρά της πράσινης γραμμής, σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασε την Τριτη το Κυπριακό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη (PRIO). Η έρευνα των Mete Hatay, Fiona Mullen και Τζούλιας Καλημέρη, με τίτλο «Το διακοινοτικό εμπόριο στην Κύπρο: εμπόδια, αντιθέσεις και ψυχολογικοί φραγμοί» παρουσιάζει την κοινή εμπορική δραστηριότητα των δυο κοινοτήτων στο νησί η οποία αποτελεί ένα ελάχιστο ποσοστό του συνολικού εμπορίου κάθε κοινότητας ή μεταξύ κάθε κοινότητας με τον υπόλοιπο κόσμο και ταυτόχρονα αποτυπώνει ψυχολογικούς φραγμούς στην ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων.

Το ποσό από τις πωλήσεις αγαθών διαμέσου της πράσινης γραμμής έχει αυξηθεί από 475,000 ευρώ το 2004, σε 4.9 εκατομμύρια ευρώ το 2007, ενώ το σύνολο των συναλλαγών συμπεριλαμβανομένων και των αγορών καταναλωτικών αγαθών ή χρήματα προς τα καζίνα φτάνει περίπου τα 31.7 εκατομμύρια ευρώ για το 2007. Η αύξηση της ροής χρημάτων είναι προς όφελος των Ελληνοκυπρίων και μόνο αν συνυπολογιστούν τα εμβάσματα όσων εργάζονται στο νότο τότε αλλάζει προς όφελος των Τουρκοκυπρίων. Έτσι, αφού προστεθούν τα πιο πάνω, το σύνολο της αξίας των συναλλαγών μεταξύ των δυο κοινοτήτων στο νησί, μαζί με τους μισθούς ανέρχεται περίπου στα 85.3 εκατομμύρια ευρώ.
Το 2008 παρατηρείται επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης του εμπορίου και προς τις δυο κατευθύνσεις αλλά σε σύγκριση με άλλες μορφές εμπορίου, παραμένει ιδιαίτερα χαμηλό.

Ξεκινώντας από την έκθεση του 2007 της Ευρωπαϊκή Επιτροπής και την αναφορά για το χαμηλό ποσοστό εμπορίου λόγω ψυχολογικών φραγμών, οι ερευνητές εξέτασαν αν πράγματι διαπιστώνονται ψυχολογικοί φραγμοί οι οποίοι εμποδίζουν το διακοινοτικό εμπόριο και πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης τους.

Έγινε μελέτη της βιβλιογραφίας, από προηγούμενες έρευνες για το εμπόριο της πράσινης γραμμής, μελέτη των ΜΜΕ και της επικρατούσας ατμόσφαιρας στην οποία διεξάγεται το εμπόριο και καταδείχθηκε ότι έκτος από τα πολίτικά, θεσμικά και διαρθρωτικά κωλύματα στην ανάπτυξη του εμπορίου, υπάρχουν κωλύματα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως ψυχολογικά. Έτσι οι συγγραφείς για να μπορέσουν να αναδείξουν καλύτερα αυτή την πτυχή, πήραν συνεντεύξεις από επιχειρηματίες, εμπορικούς αντιπροσώπους, κυβερνητικές υπηρεσίες, επίσημα σώματα, και διαμορφωτές της κοινής γνώμης και από τις δυο κοινότητες. Στο νότο, η έρευνα εστίασε περισσότερο στην ενδεχόμενη αγορά τ/κ προϊόντων και υπηρεσιών, ενώ στο βορρά στην πώληση αυτών των αγαθών και υπηρεσιών.

Εντοπίσθηκαν ψυχολογικοί φραγμοί οι οποίοι ενισχύονται από τη στάση των πολιτικών ηγεσιών και των ΜΜΕ. Η κύρια ψυχολογική προσέγγιση των Ε/κ είναι η άρνηση ενώ η κύρια ψυχολογική προσέγγιση των Τ/κ είναι ο φόβος της αντιμετώπισης ως κατώτεροι. Η αλληλεπίδραση αυτών των ψυχολογικών τάσεων οδηγεί σε μια δυνατή αντίσταση για συναλλαγή στους Ε/κ και μια δυνατή αντιπάθεια στους Τ/κ. Οι Ε/κ φοβούνται πως αν δημιουργήσουν εμπορικούς δεσμούς θα δακτυλοδεικτούν και υποστούν τις συνέπειες από την κοινότητα τους, κυρίως επειδή το προϊόν πιθανόν να συνδεθεί με ελληνοκυπριακή γή ή περιουσία, και ταυτόχρονα θυμούνται την τραυματική εμπειρία του 1974. Οι ερευνητές ανέδειξαν επίσης ότι ακόμα και εκείνοι που συναλλάσσονται με Τ/κ συχνά αρνούνται την ύπαρξη των πελατών τους ή κρύβουν την ταυτότητα τους ή χρησιμοποιούν προϊόντα χωρίς ετικέτα. Έτσι, για πολλούς Ε/κ να συναλλάσσονται με Τ/κ είναι ταμπού. Οι Τ/κ τώρα, δεν εμπιστεύονται τους Ε/κ, δεν πιστεύουν ότι ενδιαφέρονται σοβαρά για την ανάπτυξη του εμπορίου και φοβούνται ότι αποτελεί τρόπο έλεγχου τους. Η εμπειρία στα σημεία διέλευσης υπήρξε κατά καιρούς εξευτελιστική για τους Τ/κ υπενθυμίζοντας τη δική τους τραυματική εμπειρία της δεκατιάς του 1960, όταν περιορισμοί, έλεγχοι, και απαιτούμενα έγγραφα δημιουργούσαν προβλήματα στη συνεργασία και αναπόφευκτα συνδέθηκε με την οικονομική τους δυσπραγία. Αυτό με τη σειρά του ενισχύει μια βαθιά ριζωμένη αίσθηση κακοφανισμού προς τους Ε/κ και την ΕΕ.

Η αντιμετώπιση των ψυχολογικών φραγμών στο εμπόριο απαιτεί μια πολυεπίπεδη αντιμετώπιση η οποία αφορά όλες τις πτυχές της κοινωνίας και απαιτεί αρκετό χρόνο, ιδιαίτερα επειδή οι ψυχολογικοί φραγμοί αποτελούν ένα εύχρηστο εργαλείο στα χέρια των πολιτικών και των διαμορφωτών της κοινής γνώμης το οποίο αξιοποιείται για το καλύτερο ή το χειρότερο αποτέλεσμα. Εμπόδια δεν μπορούν να υπερνικηθούν αν δεν υπάρξει η πολιτική θέληση για την αρχή μιας μακράς διαδικασίας χτισίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού.

Οι συγγραφείς, προτείνουν ότι η διαδικασία αυτή, έκτος των άλλων, απαιτεί μια χειροπιαστή βάση και δίνουν μια σειρά πρακτικών εισηγήσεων για θεσμικά ζητήματα τα οποία όμως μπορούν να βοηθήσουν την άρση αρκετών ψυχολογικών φραγμών.
Προτείνουν τρεις βασικούς άξονες δράσης προς τους πολιτικούς ηγέτες, τους επιχειρηματικούς παράγοντες και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: α) να ενθαρρύνουν ξεκάθαρα το εμπόριο της πράσινης γραμμής, β) να αντιμετωπίσουν άμεσα τα πρακτικά εμπόδια και γ) να βελτιωθεί η διάχυση της πληροφόρησης. Συγκεκριμένα::

• Οι πολιτικοί ηγέτες και επιχειρηματικοί παράγοντες των δυο κοινοτήτων να ενθαρρύνουν έμπρακτα τη εμπορική δραστηριότητα με τη δημιουργία ενός βραβείου «Επιχειρηματικότητας και Ειρήνης» το οποίο να δίνεται σε Τ/κ και Ε/κ επιχειρήσεις ή/και σε κοινές εμπορικές δραστηριότητες.
• Άρση των εμποδίων στις τηλεπικοινωνίες, τα ηλεκτρονικά ταχυδρομεία, την αποστολή γραπτών μηνυμάτων μέσω κινητών τηλεφώνων, και την εφαρμογή συμφωνιών περιαγωγής κλήσεων για τις οποίες η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν διατεθειμένη να ενθαρρύνει ήδη από τον Απρίλη του 2003.
• Δημιουργία φιλικών προς την επιχειρηματικότητα σημείων διέλευσης και την καλλιέργεια ενός δυνατού αισθήματος ότι το εμπόριο της πράσινης γραμμής υποστηρίζεται μέσα από τηλεφωνική γραμμή [hotline] και κέντρα πληροφόρησης σε κάθε πλευρά με καταγραφή των κύριων κανονισμών, και συχνή ενημέρωση.
• Δημιουργία συστημάτων υποστήριξης της σύναψης εμπορικών συμφωνιών και αναβάθμισης του υπάρχοντος συστήματος πληρωμών, με την πιθανή αξιοποίηση των δυο Εμπορικών Επιμελητηρίων.
• Αναθεώρηση από όλες τις πλευρές (Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων και Ευρωπαϊκής Επιτροπής) των κανόνων φορολογίας.
• Τροποποίηση των κανονισμών της πράσινης γραμμής για προϊόντα Τ/κ που ανταποκρίνονται στα ευρωπαϊκά πρότυπα υγείας και ασφάλειας με σκοπό την παράλληλη ενθάρρυνση των παραγωγών να εναρμονιστούν σταδιακά και να είναι έτοιμοι για την επόμενη μέρα της λύσης του Κυπριακού.
• Βελτίωση της διάχυσης της πληροφόρησης. Οι συγγραφείς παρουσιάζουν δέσμη εισηγήσεων προς τα Επιμελητήρια, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όσον αφορά τα κοινά προγράμματα του Υπουργείου Οικονομικών της Κυπριακής Δημοκρατίας για τη βελτίωση της ποιότητας των ιστοσελίδων, εντύπων και άλλων μέσων ενημέρωσης.

Ταυτόχρονα με τις θεσμικές και πρακτικές θεραπείες είναι απαραίτητη η έναρξη μιας διαδικασίας χτισίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού, με μέτρα συμφιλίωσης, συγχώρεσης, και αναθεώρησης ιστορικών κειμένων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ιδρύθηκε μετά από αιώνες διαμαχών και μετά από δυο παγκόσμιους πολέμους στο έδαφός της, ξεκινώντας με την άρση των εμποδίων να συναλλαγεί κανείς με τον μέχρι πρόσφατα εχθρό του και έτσι δημιουργήθηκε αρχικά ένα περιβάλλον οικονομικής συνεργασίας. Οι επιχειρηματίες αν αφεθούν ελεύθεροι από το φόβο ή τα κωλύματα θα πράξουν αυτό που γνωρίζουν καλύτερα. Ίσως έτσι πληγές που υπάρχουν εδώ και χρόνια σταδιακά αρχίσουν να επουλώνονται.

Πληροφορίες PRIO 22 456 554. Την έρευνα την βρίσκετε: www.prio.no/cyprus
Σημείωση για τον Τύπο: Πρόκειται για ανεξάρτητη έρευνα. Η Ύπατη Αρμοστεία του Ηνωμένου Βασιλείου που χρηματοδότησε την έρευνα δε συμμετείχε στη συγγραφή της έκθεσης.